Mens-en-Paard

De relatie tussen mens en paard is al heel oud
en ook heel bijzonder 

In de geschiedenis van mens en paard had je altijd stromingen, die het paard  als  enkel gebruiksvoorwerp (of voedselbron)  bekeken en andere, die het paard als partner hebben aangezien. Dit is vandaag zelfs onder paardenmensen no steed zo.

In de manier waarop je je paard huisvest, met hem omgaat en met hem traint kan je duidelijk zien tot welke stroming je hoort.

Een bijzondere relatie

Geen enkel ander dier heeft de geschiedenis van de mensheid zo beïnvloed als het paard. Waar de mens het paard eerst uitsluitend als eetbaar wild beschouwde, ontdekte hij weldra zijn kracht en snelheid, en begon hij het als nutsdier te gebruiken. Dat dit zo goed lukte, komt doordat het paard als uitermate sociaal en op harmonie gericht kuddedier zich steeds meer openstelde voor de samenwerking met de mens.

Dit ondanks zijn kracht en massa. Net als de hond heeft het zich steeds meer aangepast aan de mens, of werd het aangepast door selectieve fokkerij. Het paard hielp in de landbouw, was lastdier van rondtrekkende volkeren en stelde zijn snelheid in dienst van de jacht. Op deze manier stond het aan de zijde van de mens in zijn strijd om het bestaan, in de periodes van de volksverhuizingen en bij de ontwikkeling van verschillende samenlevingsvormen. Maar het paard was ook een symbool van macht. Menige veldslag in de wereldgeschiedenis is bepaald door de inzet van het paard als zeer effectief wapen. Heersers en tirannen lieten zich graag op de rug van een paard afbeelden, een paard was een waardevol bezit dat luxe en rijkdom symboliseerde. Mensen die met paarden konden omgaan of ze konden “temmen”, stonden altijd al in hoog aanzien en dat is vandaag de dag niet anders.

De verhouding tussen mens en paard is evenwel ambivalent, er zijn ook altijd mensen geweest die het paard als gelijkwaardige partner benaderen. Ze nodigen het uit om samen te werken op een manier die het paard recht doet, en dit tot wederzijds genoegen en voordeel. Het viel deze mensen op dat de paardenpersoonlijkheden waar ze mee omgingen, zich vaak heel “edelmoedig” opstelden tegenover hun partner-berijder. Als er bij het paard vertrouwen was, deed het zijn best de mens te ondersteunen en te helpen. In een positieve relatie met de mens overwon het paard de angst die het als vluchtdier van nature heeft. Verder is telkens weer te zien dat paarden, die niet door de mens als een soort roofdier op hun rug worden gedomineerd, steeds beter met hun menselijke partner kunnen meedenken en steeds gedifferentieerder gaan communiceren. Mens en paard kunnen binnen een relatie dichter bij elkaar komen, elkaar hun gevoelens tonen en samen heel bewust processen doorlopen. Wanneer een dergelijk sociaal dier met een grote fysieke en sociale intelligentie echter als een machine, met een “druk op de knop” moet functioneren, kan het zijn natuurlijke capaciteiten niet ontplooien. Dit alles betekent natuurlijk nog niet dat we een paard mogen vermenselijken en als menselijke partner kunnen beschouwen.

Het paard kan relaties aangaan

Zonder ze te vermenselijken kunnen we toch met wetenschappelijk onderbouwde zekerheid aannemen dat paarden, net als andere sociaal levende diersoorten zoals primaten (J. den Boer 2009), in staat zijn relaties aan te gaan, gevoelens te ervaren en zelfs, in het kader van sociale  interactie, binnen een relatie altruïstisch gedrag te laten zien. Met andere woorden: paarden kunnen iets voor een ander doen zonder dat een directe beloning nodig is. De versterking van de binding en, daarmee samenhangend, de intensivering van de wederzijdse vertrouwensband, maakt het voor hen de moeite waard. Paarden kunnen zulke relaties ook met nietsoortgenoten aangaan, bijvoorbeeld met de mens, zolang deze zich in het kader van deze binding als partner opstelt. Zo is het ook verklaarbaar tot welke prestaties paarden soms in staat zijn als ze niet worden gedegradeerd tot een puur stimulus- responsmedium uit de behavioristische leertheorieën, of daaraan gekoppelde opleidingsmethoden. Zo kan men zien dat paarden hun typisch kuddegedrag (beschermen van de veulens en de zwakkere dieren binnen een familiestructuur) ook tot de mens kunnen uitbreiden. Dit verklaart waarom veel paarden heel precies aanvoelen hoe ze om moeten gaan met kleine kinderen, mensen met een lichamelijke beperking, of met kwetsbare personen.

Het paard spreekt de mens als geheel aan

Als de mens zich voor het paard openstelt, worden al zijn zintuigen aangesproken door de interactie met het dier. Je kunt het paard ook met al je zintuigen ontdekken. Het is mooi, groot en esthetisch. Elk stukje van zijn lichaam ruikt weer anders en het voelt overal anders aan. De fijne structuur van de neus, de zachte vacht op de oren, sterke spieren, stevige harde hoeven… Zijn gedrag is spannend. Veel daarvan vinden we prettig, andere dingen wekken verbazing of maken ons in eerste instantie bang, omdat we ze niet kunnen plaatsen en begrijpen. Aanrakingen over en weer kunnen een dialoog met het paard laten ontstaan waar ook emoties, ons eigen lichaamsgevoel en allerlei andere zaken die zich in ons afspelen, deel van kunnen uitmaken. Het bewegen met en op het paard doet een intensief beroep op de psychomotoriek, die zich daardoor ook verder ontwikkelt. Door alle prikkels die op het zenuwstelsel afkomen en daarin worden gekanaliseerd en verwerkt, ontstaan er veel nieuwe verbindingen en zenuwbanen die een weerslag hebben op onze hersenstructuur en neurologische functies. Deze verbindingen werken ook in op onze stofwisseling en hormoonhuishouding, en ze kunnen de aanleiding zijn voor allerlei wisselwerkingen in ons lichaam en geest.

Bron: (U.Thiel: 2012 Equitherapie (SHP), 2012 Knijnenburg Producties BV/ Horses and Driving Books, Lochem, www. horsesanddrivingbooks.com, ISBN/EAN: 978-90-802162-4-2)